Wat dacht je van een school waar iedereen zich in de eerste plaats welkom voelt?

Wat dacht je van een school met ‘welkomstbeleid’.

Wat kunnen scholen doen om ouders meer te laten participeren, om hen uit te nodigen hun stem te laten horen? Hoe komt het dat de job van schooldirecteur zo onpopulair blijkt te zijn? En wat met het hoge aantal burn-outs onder de leerkrachten?

Wel, wat dacht je van een welkomstbeleid? Een beleid waarbij elke genoemde doelgroep zich nu eens echt welkom voelt in de school?

Ik hoor sommige van jullie al denken: ‘En wat met de leerlingen als doelgroep?’ Terechte opmerking. Ik ben een beetje naïef misschien, maar vermits de school er  vooral is voor de leerling, durf ik te hopen dat leerlingen alvast welkom geheten worden. Als dat niet zo is, dan ben ik er zeker van dat een welkomstbeleid dat zich richt naar de leerkrachten en naar de ouders, automatisch een welkomstbeweging in gang zet voor de leerling.

‘De kunst van ouders het gevoel te geven dat ze welkom zijn.’

Wil men echt iets veranderen aan de participatie van ouders, dan zal men eerst iets moeten veranderen aan de kijk van de school hierop. Dit gebeurt niet door het installeren van formele raden. Waar er mijn inziens zelfs teveel van zijn. Ik geloof wel in een cultuurverandering. Ouders worden vandaag vaak gezien als ‘lastpost’, of als geen volwaardige gesprekspartner omwille van te weinig expertise. Dit blijkt uit verschillende bevragingen en onderzoeken naar ouderparticipatie[i]. Ouders stellen zichzelf weinig kandidaat, tonen weinig engagement omwille van het tijdsintensieve karakter, en omwille van de weinige echte inspraak die ze krijgen.

Zouden ouders zich niet meer geroepen voelen als ze merkten dat er echte interesse was in hun verhaal. Als er echt naar hen geluisterd werd en ze aanzien werden als volle gesprekspartner? M.a.w., dat ze welkom geheten werden?

Dat brengt mij bij het concept ‘Hostmanship, the art of making people feel welcome’ van de Zweed Jan Gunnarsson en verdeeld door de ‘Hostmanshipgroup in Nederland’. ‘Hostmanship’ steunt op 6 pijlers die ervoor zorgen dat iemand zich welkom voelt. Dat kan zijn in je winkel, je organisatie of bedrijf, je thuis, en dus ook in je school.

‘Hostmanship’ is een attitude, een manier van leven, waarbij jij een belangrijke rol kan spelen in iemands leven (Blohm, 2014).

De eerste pijler is de intrinsieke motivatie om de ouders te willen helpen.

Ouders ontmoeten is geven: jezelf, je tijd en je aandacht. Door naar een ouder en diens ervaring te luisteren, groei je als school. Bovendien heeft iedereen een verhaal en iedere ontmoeting is verschillend omdat elke ouder verschillend is. Het uitgangspunt is niet dat wij anderen behandelen zoals we zelf behandeld willen worden, maar wel dat wij anderen behandelen zoals zij behandeld willen worden. Is dat ook niet waar differentiatie voor staat?

Een ouder helpen kan niet als de een boven de ander staat. Er wordt dus niet in sociale klassen gedacht. Ouders willen helpen is een ‘dienende’ houding aannemen t.o.v. de problemen en de uitdagingen die we tegenkomen. Het is de keuze willen maken om onszelf de vraag te stellen hoe we een bijdrage kunnen leveren.

Wil de school alle ouders zien als een ‘welkome gast’? Een gast heeft namelijk altijd recht om te denken wat hij wil, om te krijgen wat hem is beloofd of op zijn minst een gelijkwaardig alternatief, en om zich terug te trekken als de school niet aan de eisen van de ouder als gast kan voldoen.

Een school die ouders wil helpen, is een school die duidelijkheid biedt, over wat ze wel en wat ze niet kan geven. Inclusie beloven, zonder het te kunnen waarmaken, is geen Hostmanship.

De tweede pijler van ‘Hostmanship’ is ‘het geheel zien’.

Zowel vanuit het besef dat een ouder kijkt naar een school als een geheel, als vanuit het oogpunt van de school naar de ouder, waarbij de ouder ook deel uitmaakt van een hele gezinscontext.  

De ouder ziet de school, de collega’s, de klassen, de lessen, de leerstof, de aanpak  en de leerlingen als een geheel. Goed ‘Hostmanship’ wil zeggen dat elke leerkracht en elk directielid, een goed overzicht heeft van dat geheel en dat uitdraagt als een samenhangend verhaal. De leerkracht vertegenwoordigt de hele school in de ogen van de ouder.

Omgekeerd is het van belang dat de school naar de gehele context van de oudersituatie kijkt. Kijken met respect, zonder vooroordelen, vanuit gelijkwaardigheid naar een ouder als een welkome gast.

De derde pijler is zich willen verplaatsen in de situatie van de ouder. In het model van ‘Hostmanship’ noemt men dit ‘consideratie’.

Het is het belangrijkste ingrediënt in Hostmanship. Het is meer dan empathie. Het is meer dan het vermogen je in te leven in de situatie van de ouder. Het gaat over ‘het menselijke zien’ in de ander, zonder te oordelen en uit liefde. Dat uit zich in authentiek respect voor de ander.

Consideratie nodigt de ander uit, het gaat op zoek naar het menselijke dat beiden bindt. Het legt oordelen en vooroordelen naast zich neer.

Consideratie is het talent dat je ontwikkelt om kansen te zien waarin je jezelf kan geven: jezelf, je tijd, je kracht en het delen van je persoonlijkheid.

De vierde pijler is de dialoog met de ouder willen aangaan.

We kunnen op verschillende manieren naar ouders luisteren. Op basis van debat, discussie of dialoog. In ‘Hostmanship’ kiest men resoluut voor de dialoog, voor een tweegesprek dat een win-win situatie nastreeft. 

Een dialoog vereist de moed je vooroordelen aan de kant te zetten en je gasten vriendelijk en persoonlijk te benaderen. Een dialoog is durven spreken, durven vragen te stellen. Dialoog voeren wil ook zeggen dat men luistert, echt luistert, naar meer dan gewoon de woorden. Luisteren houdt meer in dan begrijpen wat er wordt gezegd. Luisteren houdt ook in dat we antwoorden op vragen die niet met zoveel woorden gesteld zijn.

De vijfde pijler is verantwoordelijkheid nemen voor vragen die ouders stellen en opmerkingen die ouders geven. 

‘Goed Hostmanship’ is de wetten van de gast laten gelden. Men moet zich durven afvragen of de werking van de school en de gebruikte methodieken werkelijk het probleem van de ouders en van de kinderen oplost. 

Verantwoordelijkheid is de school door de ogen van de ouders te durven zien.  Verantwoordelijkheid is je er mee voor verantwoordelijk voelen dat de ouder met een goed eindgevoel vertrekt.

De pijler van verantwoordelijkheid vinden we vaak terug in de beloften. Binnen ‘Hostmanship’, is een belofte een belofte, ongeacht vanwaar ze komt.  Als leerkracht, als directie draag je verantwoordelijkheid voor het geheel en beloften zijn daar een onderdeel van. Als je je niet aan je beloften houdt, dan is de ouder ontevreden en heeft hij recht op compensatie.

Waar het echt om gaat is dat scholen tijd nemen bij het kiezen van een verantwoordelijkheidsniveau en zich daaraan houden. ‘Hostmanship’ wil niet zeggen dat de school alles moet doen wat de ouder vraagt. Het wil niet zeggen dat ouders altijd gelijk hebben. Het wil wel zeggen dat wat ouders zeggen au sérieux wordt genomen én dat ze duidelijkheid krijgen over ‘het waarom’ van bepaalde keuzes waarvoor de school kiest.  ‘Hostmanship’ gaat over het afbakenen van een duidelijk speelveld, en je consequent houden aan de grenzen van dat speelveld, met een flexibele manier van handhaven binnen dat speelveld. 

Vaak zijn het net problemen, klachten die ‘Hostmanship’ aan het licht brengen. Wat de ouder “echt” van ons denkt, komen we niet altijd te weten door ernaar te vragen. We horen het wel op het moment dat er klachten zijn, of wanneer er zich problemen stellen.  ‘Hostmanship’ kijkt met een open blik naar klachten en problemen. Ze zijn de basis voor het opbouwen van een duurzame relatie.

Kritiek is een geschenk waardoor je je werking kan corrigeren. De directie moet ook luisteren naar haar medewerkers die de kritiek ontvangen. ‘Goed Hostmanship’ is verantwoordelijkheid nemen en kritiek oppikken.

De zesde en laatste pijler is kennis en vaardigheden om met ouders om te gaan.

Zonder kennis van zaken is ‘Hostmanship’ niet mogelijk.  Kennis is het vermogen om kennis en vaardigheden te gebruiken in samenspel met de wensen van de gast. Elke vraag van een ouder is een mogelijkheid tot nieuwe kennis.

Die kennis en vaardigheden gaan over thema’s als verbindend communiceren, culturele verschillen, inclusie.  Zit deze thema’s al in het curriculum van de lerarenleidingen?

En dan, last, but not least: een participatief schoolbeleid begint bij het creëren van een positief klimaat, waar leerkrachten zelf inspraak hebben.

‘Hostmanship’ stelt dat de directie zich in eerste instantie moet richten tot haar medewerkers, en niet onmiddellijk tot de ouders. 

De leerkrachten zullen maar met de principes van ‘Hostmanship’ aan de slag gaan als zij ervaren dat de directie op dezelfde manier met hen omgaat. Door zich te concentreren op de juiste medewerkers, door te zoeken naar de juiste mensen die passie en liefde koesteren voor hun werk. Het enthousiasme van de medewerkers straalt automatisch uit naar de ouders.

Om tevreden medewerkers te houden moet ambitie gestimuleerd worden. ‘Hostmanship’ is een werknemersvriendelijke filosofie. Als mensen in een juiste omgeving werken, en ruimte krijgen om bijvoorbeeld fouten te maken, vertrouwen te krijgen, gepaste ondersteuning waar nodig, en waardering als ze iets creëren, dan leidt dit tot successen, ongeacht de fouten en de mislukkingen.

Deze extra pijler vanuit ‘Hostmanship’ is voor mij het ‘participatieve schoolbeleid’, en kan eigenlijk ook een beetje los gezien worden van het volledige ‘Hostmanship’ model. Waar het over gaat is dat er een positief, talentgedreven klimaat is waarin leerkrachten zelf inspraak hebben. De directie dient het juiste voorbeeld te geven en het participatieve gedachtegoed in- en uit te ademen. We komen daar op een zeer pijnlijk punt, namelijk het tekort aan goede kandidaten om een schooldirectierol op te nemen. Evenals de vrijheid om leerkrachten aan te stellen die voldoen aan een bepaald niveau en profiel. De benoemingen die nog steeds bestaan in het onderwijs, de weinige doorgroeimogelijkheden en de structuren van de verschillende netten, staan mijns inziens een ander hot item dat mogelijks een cultuurverandering in de weg staat.